Mochten we met z'n allen heel erg eerlijk zijn, dan zouden velen kunnen erkennen dat ze als ouder al wel eens uit de bocht gaan: een moment waarop je de controle even verloor, schreeuwde op je kind(eren), stampvoette, een deur dicht sloeg, een kind net iets te bruusk in de hoek zette of zelfs een pedagogische tik uitdeelde. Het gedrag van kinderen kan het bloed van onder je nagels halen en geen mens van vlees en bloed is daar geheel immuun voor. Ietwat ontregelde reacties hierop, het is des mensen. Zolang er een herstelbeweging volgt en dit echt eerder uitzondering dan regel is, zit je wellicht wel goed. Maar wanneer een kind herhaaldelijk en met de regelmaat van de klok wordt gestraft, dan ontstaat er een ander, veel ernstiger patroon.
Er is een vreemde paradox die vaak optreedt in het hart van een kind dat voortdurend wordt gestraft door een ouder. In plaats van de ouder af te wijzen, blijft het kind vastklampen aan die liefde, ongeacht de pijn die de straffen veroorzaken. De ouderliefde blijft een stille getuige van de hoop dat de volgende keer anders zal zijn, dat er misschien alsnog warmte en acceptatie zal komen. Maar ergens onderweg, in dat wanhopige vasthouden aan een ouder die pijn doet, begint het kind onbewust met iets anders: zichzelf verliezen.
Ik zie dit vaak in mijn praktijk, waar vrouwen en moeders worstelen met hun eigen zelfbeeld, vaak gekneed door ouders (of anderen) die hen keer op keer bestraften, negeerden, beschimpten en/of emotioneel afwezig waren. Een van de vrouwen hier, laten we haar Sophie noemen, kwam bij me met een diepgeworteld gevoel van waardeloosheid. Ze vertelde hoe haar moeder haar als klein meisje steeds weer bestrafte, niet alleen voor grote dingen, maar ook voor de kleinste misstappen. Een omgevallen glas melk, een slecht cijfer op school— elke fout werd opgeblazen tot iets monumentaals. In haar moeders ogen was Sophie nooit goed genoeg; alleen al het feit dat ze ademde in het bijzijn van haar moeder leek deze laatste al te doen vervallen in uitvallen naar haar toe. En ze had er het raden naar waarom. Toch bleef Sophie haar moeder met alle vezels van haar lijf liefhebben, in de hoop dat ze op een dag eindelijk zou voldoen aan de onbereikbare standaard die haar moeder voor haar had gesteld. Maar die liefde had een prijs: Sophie leerde om haar eigen waarde te ondermijnen. Als haar moeder haar niet kon accepteren, waarom zou zij dat zelf dan wel kunnen?
Dan is er Liesbeth, een andere vrouw. Haar vader was iemand van de strikte hand; fouten werden bij hem niet gedoogd. In zijn ogen was het noodzakelijk om discipline bij te brengen, om zijn kinderen 'sterk' te maken voor het leven. Maar voor Liesbeth had die strengheid een ander effect. Ze begon te geloven dat zij intrinsiek fout was, dat ze haar vaders straffen verdiende omdat ze er niet in slaagde beter te doen. Haar liefde voor haar vader bleef ongeschonden, hij was immers haar vader, haar rots in de branding, maar haar eigenliefde ging gestaag ten onder. Ze voelde zich leeg, onwaardig, en dat gevoel trok diepe sporen in haar volwassen leven.
Vrouwen die komen vertellen over hun problemen van vandaag (welke deze ook zijn) daar blijkt dat hun moeilijkheden op een of andere manier keer op keer verknoopt zitten met iets in het verleden. De relatie met onze ouders bepaalt ons zelfbeeld diepgaand, of we dat nu willen horen of niet. Wanneer liefde en straf hand in hand gaan, ontstaat er een scheiding in onszelf. We blijven hopen op die onvoorwaardelijke liefde van onze ouders, maar we verliezen onze eigen onvoorwaardelijke zelfliefde in het proces. De echo's van die jeugdige pijn blijven vaak doorklinken in de volwassenheid. Vrouwen als Sophie en Liesbeth vinden het moeilijk om hun eigenwaarde te zien, om van zichzelf te houden zoals ze zijn, omdat die fundamentele liefde in hun jeugd nooit onvoorwaardelijk werd gegeven. Hun partnerkeuzes en manier van vorm geven aan het moederschap en hun "vrouw zijn" liggen altijd in het verlengde daarvan.
De weg naar verandering, begint met het erkennen van deze diepe wond. Het betekent het herontdekken van je eigen waarde, los van wat je ouders je ooit lieten geloven. Het vinden van "vervangouders" of andere voor jou betekenisvolle mensen die steun en acceptatie bieden, kunnen ook helpen bij het herstellen van de beschadigde zelfliefde. Het is een zoektocht en puzzeltocht in de wetenschap dat die onvoorwaardelijke liefde, die je altijd van je ouders hoopte te krijgen, soms nooit bij hen nog zal worden gevonden. Hoewel ouders onmiskenbaar een centrale rol spelen in ons leven, is het uiteindelijk steeds weer aan onszelf om onze pijnen te leren dragen (ook diegene die zij veroorzaakten), te ontdekken wie we zijn én te leren houden van wie we zijn — zonder zichzelf nog langer te straffen voor of zichzelf te laten verperken door de liefde die nooit kon worden gekregen.
Comments