Zie haar komen, daar in de supermarkt in gang 3, gewapend met een lijstje dat een roman op zichzelf had kunnen zijn. Tussen de drukte van werk, kinderen en de eeuwige to-dolijst, greep ze vluchtig naar het laatste brood op de plank. En op dat moment voelt het alsof alle ogen op haar gericht zijn. Er staat een oudere vrouw naast haar – doch, net niet oud genoeg om respect af te dwingen, maar oud genoeg om een flinke portie zelfmedelijden te genereren – die net iets te nadrukkelijk naar het brood kijkt dat nu in haar handen ligt.
“Oh,” zegt de vrouw naast haar zachtjes, alsof ze direct op het punt staat om in tranen uit te barsten.
Wat deed ze, die vrouw met haar giganteske lijst? Wat doen miljoenen vrouwen die het laatste brood nemen? Wat doe jij ook wellicht? Je geeft haar het brood, aan die Oh-vrouw.
Waarom? Omdat wij, vrouwen, simpelweg niet goed tegen dat ene verdomde woord kunnen: ‘nee’.
Deze onvermijdelijke neiging om te pleasen zit diep in ons geworteld, en het gaat verder dan alleen het delen van brood. Het is de vrucht van eeuwenlange sociale conditionering, een erfenis van eeuwen waarin vrouwen de verzachters, de vredestichters, de hoeders van huis en haard moesten zijn. Terwijl mannen het recht kregen om ‘nee’ te zeggen – tegen verantwoordelijkheden, tegen verplichtingen, en vooral tegen alles wat hun carrière in de weg stond – werden vrouwen getraind om ‘ja’ te fluisteren, zelfs als ze op het punt stonden zichzelf volledig te verliezen.
Wat we ‘people pleasing’ noemen, is eigenlijk ook een gedragspatroon dat los van de gezinsdynamieken in het gezin van herkomst ook is gevormd door een samenleving die eeuwenlang vrouwen in de rol van de zelfopofferende moeder, dochter, en echtgenote heeft geduwd. Een maatschappij die heeft gefluisterd dat je waarde als vrouw gemeten wordt aan hoe goed je anderen behaagt, hoe weinig weerstand je biedt, en hoe gemakkelijk je je eigen ambities opzij schuift voor het welzijn van anderen. Religie heeft daar een aardig handje mee geholpen.
En diezelfde maatschappij knippert niet eens met de ogen als een vrouw – een moeder, een echtgenote, een professional – zichzelf in duizend stukjes breekt om maar aan de verwachtingen te voldoen. Neem Maria, een vriendin van me. - Ik vond het pseudoniem en Christelijk verwijzing wel op z'n plaats zo-. Enfin, Maria. Ze werkt parttime in een functie waar ze ver onder haar capaciteiten presteert. Niet omdat ze niet meer wil, maar omdat de sociale druk om ‘er voor de kinderen te zijn’ haar heeft gedwongen om de rem op haar carrière te zetten. Ze vreest niet alleen de schuldgevoelens die gepaard gaan met het kiezen voor haar eigen ambities, maar ook het oordeel van anderen. "Kan ze niet gewoon 'content' zijn met wat ze heeft?" horen we dan in het fluisterende geklets bij de schoolpoort.
Maar het blijft niet bij die ene Maria. Hoe vaak zien we niet dat vrouwen, ondanks hun talent en ambitie, kiezen voor parttime werk, minder veeleisende functies, of – erger nog – de keuze maken om hun dromen volledig op te geven? Want natuurlijk, je wilt niet die moeder zijn die op werk is terwijl haar kind op het schoolplein valt. Of de moeder die haar kind twee keer per week door een babysitter naar de logo laat brengen en slechts per mail op de hoogte wordt gehouden van de evoluties. Of die collega die ‘nee’ zegt tegen extra werk of een buitenlands project omdat ze ook nog een leven heeft buiten de kantoormuren.
De ironie? Terwijl vrouwen zich in bochten wringen om iedereen tevreden te houden, werken mannen door. Vol overgave, zonder zich te verliezen in schuldgevoelens. En zo blijft het glazen plafond intact – niet alleen vanwege externe barrières, maar ook omdat we onszelf zo verdomd goed hebben geleerd om de rem op ons eigen potentieel te zetten.
We remmen ons af vanuit een voortdurende innerlijke strijd: het verlangen naar zelfverwerkelijking in de professionele wereld versus het onbewuste (door de maatschappij opgelegde verlang en/of door uit angst of verlaten te zijn in het gezin van herkomst) opgelegde verlangen om te pleasen en te conformeren aan traditionele rollen. Deze innerlijke verdeeldheid maakt het voor vrouwen bijzonder moeilijk om zich volledig te identificeren met hun carrière-ambities, omdat ze altijd het gevoel hebben dat ze iets tekortschieten – hetzij als moeder, hetzij als professional - én ze veel te weinig hulp hebben.
Onszelf hiervan bevrijden kan onder meer door 'nee' te durven zeggen, ook als dat ongemakkelijk voelt. Het betekent onze eigen dromen net zo serieus nemen als die van anderen. Zoals Josephine, een goede vriendin zegt, betekent het: "eerst voor jezelf en je werk kiezen. En de man/vrouw die je dan nog wil, die mag blijven. Niet eerst de man kiezen en jezelf en werk daaraan aanpassen". Onszelf onttrekken aan het zijn van een people pleaser (wat ik eerder zou willen hernoemen naar people-sacrificer) betekent bovenal dat we niet langer moeten buigen onder de druk van eeuwenoude verwachtingen.
Dus, de volgende keer dat iemand naar je laatste brood kijkt – letterlijk of figuurlijk – denk twee keer na. Misschien is het toch goed om het een keertje voor jezelf te houden. Want alleen dan, door te leren staan voor wat we zelf willen, vrij van angst, kunnen we volgens mij beginnen aan een echte, gelijkwaardige toekomst.
Comments