Waarom vrouwen met autisme zo vaak onzichtbaar blijven

Temple Grandin door Steve Jurvetson, gebruikt onder Creative Commons-licentie CC BY 2.0.

Als we denken aan autisme, zien we vaak hetzelfde stereotype voor ons: een jongen die stil in een hoekje bouwt met LEGO, gefascineerd door wiskundige patronen en alles wat maar logisch is. Maar wat als ik je vertel dat dit beeld eigenlijk maar een klein deel van het verhaal is?

Vrouwen met autisme bestaan, en waarschijnlijk ken je er zelfs een, zonder het te weten. Misschien ben je er zelf wel een. Maar waarom worden ze dan zo vaak over het hoofd gezien?

Het masker en de spiegel

In de jaren 60 beschreef de psychoanalyticus Jacques Lacan hoe mensen zichzelf begrijpen door te spiegelen aan anderen – door de blikken, woorden en verwachtingen van de mensen om hen heen. Voor veel vrouwen met autisme begint daar al een probleem. Ze leren van jongs af aan om sociaal ‘acceptabel’ te zijn, hun echte zelf te verbergen, en de regels van sociale interactie na te bootsen als een tweede taal.

Ze ontwikkelen wat bekendstaat als ‘masking’: ze observeren, imiteren en perfectioneren hun sociale vaardigheden om niet op te vallen. Ze leren lachen op de juiste momenten, oogcontact te maken wanneer het moet, en small talk te voeren terwijl hun hoofd misschien ergens heel anders is. Dit lijkt misschien handig, maar het is ook uitputtend en vervreemdend. Het is alsof je constant een toneelstuk speelt, zelfs als de gordijnen allang dicht hadden moeten zijn.

Het autistisch object als schild

We kunnen hier nog een belangrijk inzicht aan toevoegen. Veel mensen met autisme – en misschien vooral vrouwen – beschermen zich tegen de overweldigende invloed van de Ander (de sociale wereld) door zich te hechten aan specifieke objecten. Dit ‘autistisch object’ fungeert als een soort schild, een veilig ankerpunt in een wereld die vaak chaotisch en verwarrend aanvoelt. Voor sommigen is dit een fysiek object, zoals een knuffel uit hun kindertijd of een verzameling van zorgvuldig georganiseerde spullen. Voor anderen is het een denkbeeldige structuur, een interne routine die hen houvast biedt.

Deze objecten zijn niet zomaar speelgoed of triviale interesses. Ze hebben een bijna organische functie, als een ‘supplementair orgaan’ dat helpt om hun lichaam en psyche te structureren in een wereld waar traditionele sociale verbanden vaak te complex of overweldigend zijn.

Eén onzichtbare strijd

Deze maskering en gehechtheid aan objecten maken de diagnose van vrouwen met autisme moeilijker. Artsen en psychologen zoeken vaak naar de duidelijk zichtbare, stereotype kenmerken van autisme, zoals intense interesse in getallen of techniek, terwijl ze de subtielere, vaak emotioneel intensere interesses van vrouwen over het hoofd zien. Waar een jongen misschien geobsedeerd is door treinen, kan een meisje dezelfde intensiteit voelen voor literatuur, dieren of zelfs menselijke relaties – onderwerpen die vaak sociaal meer acceptabel lijken.

Wat blijft ongezegd?

De prijs voor dit maskeren is hoog. Het kost een enorme hoeveelheid mentale energie om je voortdurend aan te passen aan sociale normen die niet natuurlijk aanvoelen. Dit kan leiden tot burn-out, angst en depressie – de stille tol van een leven lang maskeren.

Misschien is het tijd dat we het beeld van autisme verbreden. Dat we ruimte maken voor al die vrouwen die al die tijd al met ons meepraten, maar zich nooit echt gehoord voelen. Voor wie zich hechten aan hun ‘autistisch object’ als een manier om zichzelf te beschermen in een wereld die hen niet altijd begrijpt.

Herken je hier iets in? Of ken je iemand die zichzelf misschien jarenlang heeft aangepast om erbij te horen? Het is interessant om erover te praten, zonder masker.

---

Rebekka Rogiest is psychoanalytisch georiënteerd therapeut en schrijft over het onzegbare in het leven, vrouw zijn, het moederschap en de liefde. Ze werkt in haar praktijk met vrouwen die verlangen naar meer dan pasklare antwoorden. Meer info via rebekkarogiest.com