Afschaffen van het echtscheidingspensioen is een gijzeling van vrouwen

Er zijn dagen waarop je een artikel leest en voelt hoe de woede in je nek klimt. Vandaag is zo'n dag. Volgens een Vlaams-nationalistisch discours kiezen vrouwen ervoor om thuis te blijven voor de kinderen. Alsof het een bewuste, vrije keuze is. Alsof vrouwen níét elke maand opnieuw de rekensom maken en beseffen dat hun (vaak deeltijdse) loon nét genoeg is om de opvang – als ze die al vinden - en de schoolrekeningen te betalen.

De afschaffing van het echtscheidingspensioen is in dat opzicht niet zomaar een beleidsmaatregel, maar een echte gijzeling van vrouwen. Een systeem dat hen dwingt te blijven waar ze niet kunnen of willen zijn, omdat vertrekken betekent: in de afgrond stappen.

De hypocrisie is misselijkmakend.

Want het zijn net de structurele keuzes van diezelfde staat – een schrijnend tekort aan betaalbare kinderopvang, het gebrek aan erkenning voor zorgarbeid, de loonkloof die blijft gapen – die vrouwen in die positie duwen. En zodra je erin zit, komt het oordeel. “Ze had maar meer moeten werken.” Alsof de vrouw hier de enige verantwoordelijke is voor het systeem waarin ze geboren is, gevormd is, gevormd is om te zorgen.

Wat dit doet met vrouwen

In mijn praktijk hoor ik het telkens opnieuw: vrouwen die zichzelf opzijgezet hebben, die na een scheiding niet alleen hun partner maar ook hun toekomst verliezen. Vrouwen die jaren investeerden in het gezin, in de kinderen, in het emotionele huishouden dat niemand ziet, maar dat de boel wél draaiende houdt. En nu dreigt zelfs het echtscheidingspensioen te verdwijnen.

Maar wat deze maatregel vooral zal doen? Vrouwen weerhouden om te scheiden. Zelfs als ze leven in de meest mensonterende omstandigheden. Als je weet dat je financieel volledig in het niets valt, blijf je. Je blijft bij een man die je controleert. Je blijft bij een man die je mishandelt. Je blijft bij een emotioneel onvolwassen man die jou het hele huishouden, zijn en jouw sociale leven laat draaien en de emoties van je kinderen container terwijl hij scrolt en vanuit de zetel zegt dat zijn tandpasta op is. Je blijft – want je hebt geen uitweg.

En dan krijg je situaties zoals bij mijn poetsvrouw, die met een blauw oog komt werken, omdat ze nergens heen kan en van niet beter weet. En deze regering zegt tegen haar en alle andere vrouwen willen vertrekken, net als de Kerk hun zei in de jaren ’90: “Je moet bij je man blijven.” Niet expliciet – dat zou te duidelijk zijn. Maar wel tussen de regels door. Via beleid. Via afbouw. Via stilte.

Waarom dit geen individuele verantwoordelijkheid is

Het lijkt bijna strategisch: vrouwen economisch afhankelijk houden en dan het vangnet onder hen vandaan trekken zodra ze eruit willen stappen. Wat het patriarchaat vroeger met dogma deed, doet de moderne staat nu met budgettaire optimalisatie.

De Lacaniaanse lezing is pijnlijk duidelijk: het systeem weigert het tekort onder ogen te zien. Het wil recht trekken wat fundamenteel ongelijk is. Een pensioensplit? Mooi in theorie. Maar als de liefde barstjes krijgt – en dat gebeurt vroeg of laat – wie durft dan nog een claim te leggen op wat zogezegd van de ander is?

Maar wat als je op dat moment helemaal niet wist dat je dat moest regelen? Of als je er simpelweg niet bij stilstond? Omdat je dacht dat de liefde vanzelf alles zou oplossen. Omdat niemand je geleerd heeft dat je ook jezelf moest beschermen. Omdat geld en administratie altijd het terrein van je partner waren. Omdat je al zoveel gaf in zorg, tijd en liefde – dat je vergat dat je ook recht had op iets terug.

Wat overblijft is stilte

En soms vraag ik me af: waarom zouden we onze dochters vandaag nog aanmoedigen om in een relatie te stappen, een gezin te stichten, kinderen te krijgen? Wat zeggen we eigenlijk, als we hen dat pad wijzen? “Ga maar. Zet jezelf maar opzij. Vertrouw maar op een systeem dat je zal laten vallen zodra je het meest kwetsbaar bent.”

Soms voelt het alsof we hen de weg naar de hel aanwijzen, verpakt als ideaal.

En dus herhaalt het verhaal zich. De vrouw zwijgt. Schikt zich. Past zich aan. Tot het te laat is. Tot de kinderen groot zijn. Tot het lichaam op is. Tot het pensioen een koude douche blijkt. En de staat? Die wast zijn handen in onschuld.

Wat blijft, is de stilte waarin vrouwen verdwijnen. Geen protest, geen rechtszaak, geen grote woorden. Alleen een vermoeide schouder die nog een keer de zorg op zich neemt. Want iemand moet het toch doen.

Ik schrijf dit als therapeut. Maar ook als vrouw. En als mens. Verontwaardigd. Gedegouteerd.

Omdat ik dagelijks zie wat dit soort beleid aanricht.

Omdat ik weet wat het kost om te blijven — en wat het kost om weg te gaan.

---

Naschrift

In 2013 werd wettelijk vastgelegd dat wie door familiale redenen (zoals zorgtaken) minder pensioenrechten opbouwde, daarvoor gecompenseerd kan worden via alimentatie bij een echtscheiding. Een vorm van ‘solidariteit tussen ex-partners’, klonk het. Maar in de praktijk blijkt dat velen weigeren te betalen. De staat grijpt pas in via de Dienst voor Alimentatievorderingen (DAVO) — wanneer het kwaad al geschied is. Zo blijft ook deze regeling afhankelijk van goodwill, juridische strijd en volharding. En opnieuw: vooral vrouwen zijn de dupe. Ook dit toont dus hoe de afschaffing van het echtscheidingspensioen in realiteit een gijzeling van vrouwen blijft, afhankelijk van wat een rechter of ex-partner wil of niet wil erkennen.

Rebekka Rogiest is psychoanalytisch georiënteerd therapeut en schrijft over het onzegbare in het leven, vrouw zijn, het moederschap en de liefde. Ze werkt in haar praktijk met vrouwen die verlangen naar meer dan pasklare antwoorden. Meer info via rebekkarogiest.com