Eva groeide op in een gezin dat naar buiten toe het perfecte plaatje leek. Haar ouders werden door iedereen geprezen om hun voorbeeldige opvoeding, de warmte die zij uitstraalden en hun (in de jaren '90) diepgewortelde christelijke waarden. Binnen de muren van hun huis was de werkelijkheid echter anders. Eva en haar broers en zussen werden niet gezien als kinderen, maar als werkkrachten die taken moesten uitvoeren, gehoorzamen en stil zijn. Liefde en aandacht waren zeldzaam en enkel beschikbaar als zij zich voorbeeldig gedroegen. Het was nooit letterlijk uitgesproken, maar Eva voelde dat zij er niet was om geliefd te worden, maar om te helpen, om voor anderen te zorgen. De façade van het perfecte gezin was vooral bedoeld voor de buitenwereld; thuis heerste een kille afstand.
Veel van de vrouwen die in mijn zetel komen zitten, dragen een dergelijk verhaal met zich mee. Ze zijn zich daar niet altijd meteen van bewust, maar het is wel hun verhaal. Een verhaal van opgroeien met emotioneel onvolwassen ouders.
Opgroeien met dergelijke ouders – ouders die zelf gevangen zijn in hun eigen onverwerkte kwetsuren, hun onvervulde verlangens en het onvermogen om werkelijk met hun kinderen in verbinding te treden – laat diepe sporen na. Deze ouders kunnen niet bieden wat hun kinderen nodig hebben: een veilige basis, emotionele warmte, inlevingsvermogen en een omgeving waarin hun eigenheid wordt gezien en gewaardeerd. Hun kinderen worden niet gevoed met liefde, maar gebruikt, soms letterlijk, als werkkrachten of emotionele steunpilaren voor emotioneel onstabiele of ontregelde ouder(s). Ze helpen in het huishouden, worden een krak in het zich onzichtbaar maken, worden soms van hot naar her gestuurd, zorgen voor hun broertjes en zusjes en leren al vroeg dat hun waarde ligt in wat ze doen – niet in wie ze zijn. Niet als product van liefde, maar als schaduw van de onvervuldheid van hun ouders.
Opvoeden laat altijd sporen na bij kinderen. Maar opgroeien met emotioneel onvolwassen ouders laat zeer ernstige sporen na die je hele leven beïnvloeden, vaak zonder dat je het doorhebt. Wat op het oog een warm, harmonieus gezin lijkt, kan van binnenuit heel anders aanvoelen. Achter de schermen worden andere levens geleefd.
Moet het verwonderen dat als deze kinderen volwassen worden, zij dat diepe gevoel van ‘moeten presteren’ om geliefd te worden vaak als onbewuste leidraad in hun leven hanteren? Sommige mensen voelen zich constant angstig of gestrest en hebben het gevoel dat ze altijd moeten voldoen aan verwachtingen, of dat nu van henzelf of anderen is. Nog los van de verwachtingen van de maatschappij. Anderen gaan achterdochtig door het leven, vullen het geslagen gat met alcohol, sigaretten of andere, kunnen niet aarden in hun lichaam, zijn de ene periode depressief en de andere periode hypervrolijk... Soms worstelen ze met wat echt is en wat niet. Nog anderen worden groot en gaan anderen manipuleren of hun omgeving gebruiken of schofferen om zichzelf beter te voelen. Hoe het ook zij, de meeste kinderen van emotioneel onvolwassen ouders staan in de wereld met een gevoel van onvervulde liefde, angst voor afwijzing en de constante druk om te presteren.
Eva’s ouders hielden haar voor dat ze goed bezig was als ze hard werkte, nooit klaagde en haar taken zonder problemen uitvoerde. Ze bereikte zelf een plaats in de board van een bedrijf die zelden door een vrouw werd ingenomen. Haar gevoel van eigenwaarde werd echter volledig gekoppeld aan wat ze deed, niet aan wie ze was. In haar eigen moederschap herhaalt ze vandaag dit patroon: ze is continu bezig, zorgt voor iedereen, maar merkt dat er geen ruimte is om echt stil te staan bij haar eigen behoeften of verlangens. Ze voelt zich gevangen in een rol die haar langzaam uitput. In plaats van blij te zijn met wat ze bereikt heeft, voelt ze zich doodongelukkig. Ze snapt er niets van. Ze heeft alles om gelukkig te zijn; waarom is ze het dan niet?
Dit heeft ook invloed op haar relatie. Eva’s keuze voor een partner was geen toeval (dat is het overigens nooit). Net zoals in haar kindertijd, vindt ze zichzelf opnieuw in een situatie waarin ze zorgt, geeft, maar nauwelijks iets terugkrijgt. Haar man ziet haar werk, waardeert haar inspanningen en is fier op wat ze bereikt heeft, maar emotioneel blijft hij op afstand. Het patroon van haar jeugd herhaalt zich, alsof ze onbewust opnieuw kiest voor de dynamiek die haar ooit zo vertrouwd was.
Chantal, een andere vrouw met een vergelijkbare achtergrond, had dit ook. Haar ouders waren emotioneel afwezig, vooral haar vader, die altijd met zijn eigen zaken bezig was en zelden thuis was. Haar moeder, beladen met onverwerkt verdriet waar ze nooit over sprak, was wel beschikbaar, maar afwezig. Chantal leerde al jong om zelfstandig te zijn en haar gevoelens te negeren. Later, in haar volwassen leven, koos ze onbewust voor partners die hetzelfde deden. Steeds opnieuw vond ze zichzelf in relaties waarin ze zich verlaten en ongezien voelde. Pas door te komen spreken, besefte ze dat dit alles terugging naar hoe ze als kind altijd had geleerd om op haar eigen kracht te vertrouwen, zonder ooit écht emotioneel ondersteund te worden.
En dan, alsof het nog niet complex genoeg is, is er nog de invloed van het patriarchale systeem waarop onze maatschappij is gebaseerd. Het systeem waarin vrouwen al generaties lang worden aangespoord om te geven, te zorgen, en hun eigen verlangens aan de kant te schuiven. (En mannen om competitief te zijn, altijd zelfvertrouwen uit te stralen, behalve woede geen emoties te uiten, de provider van het gezin moet zijn, vrouwen een middel zijn tot een doel, en dat kwaliteiten zoals empathie, zorgzaamheid en samenwerking minder worden gewaardeerd in hun gedrag en interacties; nou daar zal ik ook maar eens over gaan schrijven). Vrouwen die opgevoed zijn door emotioneel onvolwassen ouders hebben deze boodschap van 'gedienstig en braaf zijn' dus bijna dubbel geïnternaliseerd: hun waarde ligt in hun opoffering. Ze worden moeder, maar niet zelden vanuit hun eigen kracht, hun eigen verlangen, maar vanuit een rol die hen (naast hun opvoeding) ook is opgelegd door een maatschappij die vrouwen alleen waardeert als ze zich aanpassen en dienstbaar opstellen.
Het voorbeeld van Eva en Chantal illustreert hoe diepgeworteld dit patroon is. Niemand vermoedde dat achter die façade een meisje schuilging dat meer als werkkracht en emotionele opvangbak werd gezien dan als geliefd kind. Deze ervaring kleurt nu hun eigen moederschap, keuzes van job en partner. Ze willen het beter doen, hun kinderen het gevoel geven dat ze geliefd zijn om wie ze zijn, maar merken dat ze zichzelf soms ook in hen zien: functionerend, presterend, zonder dat er echt ruimte is voor kwetsbaarheid. Het is vaak een lange weg om het werkelijk anders te kunnen gaan doen.
Opgroeien met emotioneel onvolwassen ouders beïnvloedt werkelijk alles: je zelfbeeld, je relaties, en de manier waarop je als ouder je kinderen benadert. Het vraagt moed om deze patronen te doorbreken. Het begint met beseffen en daarna erkennen dat wat je hebt meegemaakt niet normaal was, dat er iets ontbrak – de liefdevolle erkenning van wie je echt bent. Chantal, Eva (en doorheen de jaren die ik werk wellicht wel 100+ vrouwen) ontdekten dat het doorbreken van deze keten van verwaarlozing mogelijk is, maar alleen als je bereid bent om het verleden onder ogen te zien. Dat vraagt tijd en ruimte, ook om te rouwen. Maar het biedt de kans om voor zichzelf en voor hun kinderen iets nieuws te creëren: een manier van leven waarin ruimte is voor gevoelens, voor verbinding en voor liefde – onvoorwaardelijk, zoals het altijd had moeten zijn.
Comments