Je hoort het vaak en Lara Taveirne kopt vandaag ook in De Tijd: “Moeder zijn is het zwaarste beroep ter wereld.” Haar uitspraak neem ik graag als vertrekpunt voor dit schrijven.
Veel vrouwen ervaren dat zo. Maar als je doorvraagt, blijkt dat het vooral de mentale last is die hen uitput — de ervaring dat ze er alleen voor staan. Zelfs als er praktisch gezien een partner aanwezig is. Vooral vrouwen die opgroeiden met emotioneel onvolwassen ouders of ouders met psychische problematieken, komen vaak in dat patroon terecht.
Waarom? Omdat ze nooit geleerd hebben dat je hulp mág verwachten.
Het kind dat zichzelf redde
Annelies is 34 en moeder van twee kinderen. Ze vertelt hoe haar dag eruitziet:
“Ik sta om zes uur op, maak ontbijt, zorg dat de boekentassen klaar zijn en breng de kinderen naar school. Ik werk halftijds, want met twee fulltime jobs redden we het hier niet. Na mijn werk doe ik boodschappen, haal ik de kinderen op en begin ik aan het avondeten. Mijn man komt thuis, eet mee en ploft dan in de zetel met zijn telefoon. Terwijl ik nog de keuken opruim, de kinderen in bad stop en hen in bed leg.”
Als ik haar vraag waarom ze geen hulp van haar man vraagt, zegt ze: “Ach, dat heeft toch geen zin. Hij ziet het gewoon niet.”
Deze vrouwen hebben geleerd om alles zelf te dragen, omdat ze als kind ook al geen hulp konden verwachten.
Stel je voor dat je als achtjarige al je eigen boterhammen moet smeren, de was plooien, meubels boenen, rijst koken, je schoolagenda zelf moet bijhouden en je je moeder moet troosten als ze huilt. Het is dan geen verrassing dat je als volwassene moeite hebt om iemand te vertrouwen met jouw last. Je hebt geleerd dat je er alleen voor staat. Dat niemand komt helpen.
Die overtuiging neem je mee in je moederschap.
En het resultaat? Je doet alles zelf — tot je uitgeput bent.
De afwezige partner is vaak geen toeval
Veel vrouwen zeggen dat hun partner hen niet genoeg helpt. Maar vaak blijkt dat ze zichzelf hebben verbonden aan iemand die dat patroon van eenzijdige zorg in stand houdt.
Neem Marijke. Ze groeide op met een vader die altijd weg was. Ze hoorde vaak van haar moeder: “Je vader werkt hard, dat is voor ons allemaal.” Maar Marijke zag vooral een afwezige man die nauwelijks met haar sprak.
Als volwassene trouwt Marijke met een man die veel reist voor zijn werk. Hij is bijna nooit thuis. Als hij er wél is, verwacht hij dat Marijke alles regelt. Ze klaagt niet — dat heeft ze als kind ook niet geleerd. Maar diep vanbinnen voelt ze zich eenzaam en gefrustreerd.
Dit is geen toeval. Ze koos onbewust een partner die lijkt op de vader die altijd afwezig was.
Veel vrouwen herhalen hun jeugdtrauma in hun partnerkeuze. Ze blijven zorgen voor iemand die niet kan of wil dragen, omdat ze nooit hebben geleerd dat ze méér mogen verwachten.
Wanneer je moeder psychotisch was
Sofie groeide op met een moeder die af en toe stemmen hoorde. Soms was haar moeder lief en zorgzaam, maar andere keren lag ze dagenlang in bed of werd ze paranoïde. Sofie wist nooit waar ze aan toe was.
Als moeder is Sofie enorm perfectionistisch. Alles moet volgens een strak schema verlopen. Ze kan niet tegen rommel en wil dat haar kinderen zich voorbeeldig gedragen.
Maar kinderen zijn geen machines. Ze huilen, worden vuil, maken ruzie. Wanneer dat gebeurt, voelt Sofie zich compleet overweldigd. Ze wordt boos op zichzelf: “Waarom krijg ik dit niet onder controle?”
Sofie probeert in haar moederschap de chaos uit haar jeugd te vermijden. Maar perfectie is onmogelijk, en dat leidt tot frustratie en uitputting.
De subtiele perversie: leven als object
Niet alle trauma’s zijn even zichtbaar. Sommige vrouwen groeiden op met ouders die hen behandelden als een middel om hun eigen behoeften te vervullen. Soms gaat het echt over perversie.
Anja’s moeder was altijd bezig met haar status. Anja moest er piekfijn uitzien voor familiefeestjes, goede punten halen op school en vriendelijk zijn tegen iedereen. Maar niemand vroeg ooit wat Anja zelf wilde. Haar gevoelens deden er niet toe.
Nu, als moeder, offert Anja zichzelf volledig op voor haar gezin. Ze zorgt voor iedereen, maar vergeet zichzelf. Ze gaat niet sporten omdat ze “geen tijd heeft.” Ze spreekt niet af met vriendinnen omdat ze “er voor de kinderen moet zijn.”
Als ik haar vraag hoe ze zich voelt, zegt ze:
“Ik ben gewoon moe. Altijd moe.”
Anja leeft nog steeds volgens het oude patroon: ze denkt dat ze pas waarde heeft als ze zichzelf helemaal geeft voor anderen.
Waarom voelen deze moeders zich zo vaak alleen?
Deze vrouwen dragen niet alleen de lasten van het moederschap. Ze dragen vooral de lasten van hun eigen geschiedenis.
Een vrouw die als kind geleerd heeft om te overleven zonder hulp, heeft tijd nodig om te leren dat ze nu wél om hulp mag vragen. Dat haar waarde niet alleen afhangt van hoeveel ze kan dragen.
Veel vrouwen worstelen met vragen als:
• Waarom blijf ik zorgen voor iedereen zonder iets terug te verwachten?
• Waarom durf ik niet om hulp te vragen?
• Waarom voel ik me zo alleen in mijn moederschap?
Het patriarchale gewicht
Naast hun persoonlijke geschiedenis dragen veel vrouwen ook de bredere last van eeuwenoude verwachtingen. Het idee dat moeder-zijn een roeping is. Dat je altijd moet zorgen, zonder te klagen.
Maar tijden zijn veranderd. Het is niet meer vanzelfsprekend dat vrouwen het huishouden, de opvoeding, hun job én hun mentale last in stilte dragen. De revolutie daartegen is echt, en gaande.
Toch blijven veel vrouwen vastzitten in dat oude ideaalbeeld. Ze denken dat ze falen als ze hun grenzen aangeven.
Maar wat als je dat patroon wél doorbreekt?
Wat je kan ontdekken door te komen spreken
In therapie gaat het vaak niet om praktische oplossingen en schemagewijs anders leren denken, maar om inzicht in die oude knopen en van daaruit dingen anders gaan doen en bekijken. Waarom voel je je alleen? Waarom blijf je zorgen voor een ander, terwijl je zelf uitgeput bent?
Kernvragen kunnen zijn:
• Mag je méér verwachten dan alleen maar geven?
• Mag je ruimte maken voor jezelf?
Veel vrouwen zeggen: “Dat voelt egoïstisch.”
Maar egoïsme is niet hetzelfde als je grenzen bewaken.
Durf je breken met dat patroon van vroeger? Durf je zeggen: “Ik hoef dit niet alleen te doen.” En hoe kan je een leven dat moeilijk te dragen valt naar je hand zetten zodat het wel te dragen valt?
Dat is volgens mij de echte uitdaging van het moederschap.
Niet het werk zelf, maar het loskomen van de knopen van je verleden.
Rebekka Rogiest
Lacaniaans georiënteerd psychotherapeut & creatief therapeut beeldend
Komentar